Inzet
Het Creative Resources Development project heeft zich de afgelopen maanden gericht op vier zaken:
1. Het verkennen van het domein via een aantal gesprekken en workshops;
2. Het identificeren van relevante cases die inzichten verschaffen in de kernvragen van ‘creatieve innovatie’ en het ontwikkelen van ‘creative resources’;
3. Op basis van bovenstaande het onderzoeken en formuleren van centrale issues voor het project in het algemeen en voor de voorgenomen publicatie in het bijzonder;
4. Het vormgeven van de verdere ontwikkeling van het project in samenwerking met diverse partijen.
Vervolgtraject
De ‘tweede fase’ van het CRD-project richt zich op de volgende activiteiten:
(i) Schrijven concept Manifest Creative Resources Development (juli-sept 2007)
(ii) Resultaten publiceren op website (eind oktober 2007)
(iii) Organisatie twee workshops (begin oktober 2007)
(iv) Conferentie en workshops Creatieve Innovatie (22 november 2007)
De derde fase bestaat uit:
(v) Verwerking resultaten conferentie (december 2007-januari 2008)
(vi) Publicatie Manifest (voorjaar 2008)
(vii) Verkennen mogelijke samenwerkingen
Hoofdlijnen vervolg
Inhoudelijk wordt het project vormgegeven langs drie hoofdlijnen, die de uitkomst vormen van het ‘praktijkonderzoek’ en analyse in de eerste fase.
1. Participatie als waarde en als voorwaarde voor verbindingen en crossovers
De inzichten en ervaringen in het project bevestigen dat crossovers en het organiseren van verbindingen kernelementen zijn in het totstandbrengen van ‘creatieve innovatie’. Een voorwaarde is daarbij dat er daadwerkelijk een basis is om ideeen uit te wisselen en samen te werken. Voor organisaties betekent dit dat er open structuren en werkwijzen worden ontwikkeld, die participatie en co-creatie mogelijk maken. Het stimuleren van mensen mee te doen en bij te dragen aan nieuwe ontwikkelingen en ze te verbinden met andere mensen, waardoor samenwerking ontstaat, is een kernwaarde voor de inzet van creatief vermogen bij innovatie. Kort samengevat, staat het wij-denken (‘we-think’, Charles Leadbeater) centraal. Een echte ‘free flow of ideas’ (Himanen) ontstaat pas als aan een aantal voorwaarden is voldaan. De belangrijkste zijn: dat er een basis van vertrouwen is, de dialoog of conversatie op gang komt, een diversiteit aan culturen, disciplines, competenties betrokken is, verschillen van inzicht niet uit de weg worden gegaan maar juist uitgediept, kaders in zo beperkt mogelijke vorm worden aangegeven. Het maken van verbindingen houdt in dat onbekende terreinen moeten worden betreden en verkend. Dat onwetendheid en vragen stellen vanzelfsprekend is evenals het nadenken over antwoorden en oplossingen. Volgens onze benadering zal het organiseren van creatieve crossovers dus verbonden moeten worden met open en participatieve werkwijzen en praktijken.
2. Cultuur als motor
De inzet van creatief vermogen bij innovatie gaat steeds meer over betekenissen i.p.v. nieuwe functies. Er vindt dus een verschuiving plaats van functionele vernieuwing naar betekenisgeving. En het is cultuur dat in essentie betekenis geeft (cultuur = expressie, reflectie en uitwisseling). Het primaat van innovatie komt daarmee op cultuur te liggen.
Een belangrijke hoofdlijn in CRD verband is dan ook om de culturele dynamiek concreet en zichtbaar te maken. We leggen daarmee nadruk op een nieuw perspectief, van waaruit kan worden nagedacht over nieuwe betekenissen als kern van innovatie.
Door deze verschuiving van perspectief (en doordat waarden tegenwoordig vaak ter discussie staan), wordt duidelijker wat de noodzaak en kracht van cultuur is. Cultuur helpt ons bij het zoeken en vinden van nieuwe betekenissen. Het maakt zodoende deel uit van alle aspecten van de samenleving en staat niet in symmetrie met bijvoorbeeld economie, zoals de huidige discussie over cultuur en economie lijkt te veronderstellen.
Doordat de geanalyseerde projecten zich, waarschijnlijk niet toevallig, vaak afspelen op het snijvlak van culturele en maatschappelijke ontwikkeling, zal een van de workshops zich specifiek richten op de relatie tussen creatieve processen en innovatie in het bedrijfsleven om vervolgens de betekenis ervan in cultuur-economisch perspectief te kunnen plaatsen. In de workshop wordt verkend wat implicaties zijn van de benadering dat innovatieprocessen worden aangestuurd door het zoeken naar (nieuwe) betekenissen.
3. Situaties ontwerpen
Bij het vormgeven van creatieve processen – zoals we die bij een aantal praktijkcases zijn tegenkomen – is een derde hoofdlijn te herkennen. Deze heeft van doen met een ontwerpbenadering waar de kwaliteiten van een (eind)situatie de kern vormen van een creatief ontwerpproces. Het gaat hierbij om het ontwerpen van ‘situaties’, hetgeen we aanduiden met ‘situation design’. Deze benadering bleek een vruchtbare ingang voor een aantal projecten, waarbij niet alleen functionele en fysieke elementen in een toekomstig ontwerp aan de orde waren, maar juist sociale en culturele dimensies als betekenis, ervaringen, samenwerking met gebruikers.
Situation design maakt expliciet, dat bij het ontwerpen van creative processen en veranderingsprocessen de context (gebruikers, omgeving, verbindingen) integraal mee-ontworpen moet worden. Zoals John Thackara het heeft verwoord: “Design does not take place in a situation — it is the siutation.” En verder: “Rather than to design things, [ ... ] we started to think of ourselves as the designers of situations: activities, settings, happenings and encounters.” .
Bijvoorbeeld in ontwerpen met een ruimtelijke component is deze verschuiving van perspectief samen te vatten in de zin: Van ‘space’ naar ‘place’. Centraal staat daarbij de wijze waarop dat plaatsen verbonden zijn met de omgang en ervaring van de plek, met culturele identiteiten, met bepaalde sociale samenhangen, die horen bij bepaalde plekken en bepaalde situaties. Maar evenzo in allerlei andere creatieve ontwerpprocessen, kan de benadering van situation design, nieuwe inzichten, verbindingen en betekenissen opleveren.
Situation design is niet alleen een manier van kijken om nieuwe mogelijkheden van ‘creatieve innovatie; zichtbaar te maken. Het is daagt ook uit na te denken over de (nieuwe) rollen voor design en voor desigers in creatieve veranderingsprocessen in verschillende maatschappelijke contexten. Het idee van ‘Transformation Design’ van de Engelse Design Council vormt hierbij een interessant aanknopingspunt voor de verdere ontwikkeling van situation design als een ontwerpstrategie bij creatieve innovatieprocessen .
Bij twee recente projecten van The Beach (respectievelijk over de toekomst van mobiliteit voor Rijkswaterstaat en de invulling van het Olympisch Gebied in Amsterdam-Zuid) is deze benadering van situation design met succes toegepast in workshops met als inzet creatieve vernieuwing in het denken over mogelijke oplossingen.
Rondom het thema situation design - en over de kracht van cultuur (lees: design) als betekenisgever - is een workshop georganiseerd. Hiermee kregen we meer inzicht in de implicaties van CRD en van onze benadering voor het designvak en designers.
Verdere kennisontwikkeling en afronding project
Mede doordat de eigen praktijk van The Beach in de afgelopen maanden een grote vlucht nam, werd het mogelijk concrete praktijkvoorbeelden van binnenuit te beschouwen. Dit met als voordeel, dat niet alleen een weergave van de creatieve processen kan worden geanalyseerd, maar ook de processen zelf. In dit zelfde kader van ‘practice what you preach’, willen we het vervolg van het project vormgeven.
De speciale CRD website is beschikbaar als platform voor het delen van de opgedane kennis en ervaringen en stelt zich open voor commentaar en inzichten. Ook kunnen geinteresseerden of betrokkenen zich kenbaar maken en zijn profielen van potentieel geinteresseerden vindbaar door deelname in het Open CI project van Mediamatic.
De conferentie van 22 november 2007, is aanzet tot verdere ontwikkeling van het domein van de Creative Resources Development. De resultaten worden verwerkt in een Manifest dat medio 2008 verschijnt.