De inleiding van Michiel Schwarz over de opkomende cultuur van het sustainisme en hoe nieuwe waarden deel uitmaken van ontwerpen en daardoor ontwerpprocessen wezenlijk veranderen, maakte vooral duidelijk dat sustainist design een feit is. Een nieuwe 'lens' waarmee we naar de wereld kijken en het besef dat waarden verschuiven vragen om een volgende stap: leren de nieuwe cultuurvisie en de kwaliteiten die daarbij passen te betrekken in ontwerpprocessen. Veel mooie voorbeelden laten zien dat dit kan en al gebeurt.
Sustainist designers 'avant-la-lettre' presenteerden hun praktijkcases FairPhone (Tessa Wernink), Outside Brewery (Henriette Waal), Luchtsingel (Kristian Korenman) en Pig Chase (Clemens Driessen & Irene van Peer). Diana Krabbendam en Michiel Schwarz vertelden dat ze met de voorbeelden in de Sustainist Design Guide zichtbaar willen maken dat er een nieuwe ontwerppraktijk is die duurzame innovatie en social design samenbrengt. Met de gids willen ze de discussie openen over hoe deze praktijk zich verder kan ontwikkelen, over hoe we nieuwe waarden kunnen betrekken in onze programma's van eisen (designbriefs) en over hoe we samen kunnen ontwerpen met belanghebbenden.
Chris Keulemans maakte met zijn column duidelijk dat we goed op weg zijn, maar er ook veel nog niet lukt. We willen wel verbinden, maar - vraagt hij zich af - waarom lukt het dan vaak niet. Waarom werken de hippe koks van de Coop in Noord niet samen met de Marokkaanse dame die zo goed kan koken en waarom was de niet-europese kleding niet genoeg 'vintage' en dus uitgesloten van het vintage kledingruil event. De wil is er wel, maar er 'klikt' iets niet of voor de hand liggende verbindingen worden niet gemaakt. Al ontwerpend dit veranderen is een mooie opgave.
Alastair Fuad-Luke, design professor in Helsinki en auteur van Design Activism: beautiful strangeness for a sustainable world, gaf zijn visie op het 'nieuwe ontwerpen' en de verantwoordelijkheid van ontwerpers en benadrukte dat er moed voor nodig is om te ontwerpen voor maatschappelijke transformaties, die tegelijkertijd cultureel, sociaal, economisch en politiek van aard zijn.
In de discussie met het Sustainist Design Panel met Madeleine van Lennep (BNO), Carolien Ligtenberg (Nederlandwordtanders en architectenbureau Zwirt), Marcel van Heck (Atelier Rijksbouwmeester), Marleen Stikker (Waag Society) en de zaal werd duidelijk dat de 'agenda voor sustainist design' de ontwerppraktijk zeker zal veranderen. Wat dit betekent voor de ontwerpsector roept nog veel vragen op. Bijvoorbeeld over wat nieuwe vormen zijn van professionaliteit en over wat de rol wordt van schoonheid. Men was het erover eens dat esthetiek een rol speelt, maar hebben we het dan ook over het ontwerpen van esthetische relaties? Opmerkingen uit de zaal maakten duidelijk dat er behoefte is aan samenwerking met ontwerpers voor maatschappelijke innovatie: bijvoorbeeld om jongeren aan het werk te krijgen. Opgemerkt werd dat ontwerpopleidingen hun studenten meer bagage zouden moeten meegeven om in de samenleving en samen met mensen te ontwerpen. Ook werd de vraag gesteld hoe rol van de overheid in tranformatieprocessen te veranderen - meer rekening houden met waarden als 'lokaliteit' en 'proportionaliteit'-, zoals bij aanbestedingen.
Concluderend: ontwerpers kunnen verantwoordelijkheid nemen om eerlijkere producten, open en transparante processen en verbindingen tussen mensen te maken. Er onstaat een nieuwe 'common ground' waarin co-design van professionele ontwerpers met amateurs, nieuwe plekken, nieuwe vormen van leiderschap vormgeven en hiermee sociale en duurzame alternatieven maken voor vastlopende systemen. Er is moed voor nodig, soms tijd en geduld. Te beginnen met de bereidheid te (leren) ontwerpen om broodnodige transformaties te realiseren.
