Allereerst, vertel eens Iris, hoe vierde Nieuw-West Open het 60-jarig bestaan van dit stadsdeel?
Nieuw-West Open vierde dat door samen met mensen en organisaties op locatie een programma te maken, waarmee het stadsdeel zich opende - voor zichzelf en naar buiten toe. Omdat Amsterdam Nieuw-West zo groot is als een stad op zich, leek het ons een leuk idee om dit gebied in de kleinere buurten te verdelen en deze om de beurt op symbolische wijze te ‘openen’. Dat deden we me t bijvoorbeeld theatervoorstellingen op locatie en buurttours langs architectuur van vroeger en nu waarbij we ook bij bewoners en ondernemers op visite gingen. We maakten als het ware een reis in 60 weken over de kaart van Nieuw-West, een reis in eigen stad, voor de Amsterdammers die dit gebied nog niet zo goed kennen, maar net zo goed voor de mensen uit Nieuw-West zelf, want die komen ook niet altijd hun eigen buurtje uit. Het schept een band om samen met buurtbewoners én professionele deskundigen ervaringen over bijzondere plekken, mensen en dingen uit te wisselen, in steeds andere kleine evenementen. Een Engel in Nieuw-West was bijvoorbeeld een enorm succes: een toneelstuk voor en door bewoners, te bekijken vanaf een rijdende tribune die door hun buurt reed [Anton Struikbuurt, red.].
Hoe ben je in Nieuw-West beland?
Ik ben geboren in Oost, en opgegroeid in de Stadionbuurt en landelijk Noord. Hoewel ik nooit in Amsterdam Nieuw-West heb gewoond, ben ik me er snel thuis gaan voelen. Het begon allemaal toen ik voor Stadgenoot in 2007 een aantal kunstprojecten begeleidde. Op een gegeven moment werd ik betrokken bij de bouw van HVO Querido, in Slotervaart en bij de renovatie, je mag haast wel transformatie zeggen, van Dudokhaken. Als ik ergens een project doe, dan ga ik van tevoren altijd op ontdekkingstocht in de omgeving. Ik was nog niet vaak in Nieuw-West geweest en vond het meteen een heel spannende buurt. Lucht, licht en ruimte waren de principes van het “Nieuwe bouwen” die stedebouwkundig ontwerper Cornelis Van Eesteren in gedachte had bij zijn plannen, en dat zie je nog steeds duidelijk terug. Misschien voel ik me er wel zo thuis omdat ik zelf altijd aan de rand van de stad heb gewoond. Op de grens tussen stad & land. Dat zelfde buitengevoel krijg je ook in Nieuw-West.
In het begin van de jaren ‘50 was het één grote zandvlakte en kwamen er vooral mensen met een pioniersgeest op af. In de jaren zeventig en tachtig was er de instroom van de nieuwe pioniers: immigranten uit voornamelijk Marokko en Turkije. En de stedelijke vernieuwing die begon rond de millenniumwisseling heeft ook veel nieuwelingen naar Nieuw-West weten te trekken. Er zijn dus welbeschouwd drie generaties pioniers te onderscheiden, waaraan dit stadsdeel zijn dynamiek en diversiteit dankt. Dat niet alles hier ‘af’ is, vind ik juist erg interessant.
Eenmaal bezig voor Stadgenoot hoorde ik van Koers Nieuw-West, en omdat ik zo onder de indruk was van Nieuw-West was ik blij dat ik deel mocht worden van hun kunst- en cultuurteam. In die functie organiseerde ik o.a. conferenties over kunst in de openbare ruimte en mobiele projecten op locatie en leerde ik ontzettend veel mensen kennen. Op een gegeven moment was er geen geld meer, toen moest het Kunst & Cultuurteam er mee stoppen. Helaas. Ik ontwikkelde een plan voor een gebiedsgerichte culturele impuls, op basis van de bestaande kwaliteiten van plekken en mensen in het gebied. Gelukkig wilde het Amsterdams Fonds voor de Kunst investeren in Nieuw-West, op voorwaarde dat het stadsdeel en de corporaties ook bij zouden dragen. Dat lukte en het werd Nieuw-West Open, ter viering van 60 jaar Nieuw-West.
Waarom is Nieuw-West ‘the place to be’?
Vanwege de eerder genoemde dynamiek. Het is een spannende omgeving, het is niet ‘af’, niet dichtgegroeid, en dus zijn er nog volop mogelijkheden. Dat inspireert enorm. Je voelt dat je er kan ademen, niet alleen dankzij het overdadige groen en de ruimte, maar ook dankzij al die verschillende mensen hier. Het gebied trekt creatieve en ondernemende mensen aan die betrokken zijn bij hun buurt en bij cultuur, maar dan niet op zo’n zelfgerichte manier die je vaak in de grachtengordel ziet, meer maatschappelijk. Er is veel enthousiasme om er iets van te maken. Men zoekt elkaar op. In het centrum trekken mensen zich toch eerder terug op hun eigen ‘veilige’ eilandje. Er zijn hier ook geen hordes toeristen, waardoor de sfeer minder vertroebeld is en soms bijna iets dorps heeft.
Het is hier in Nieuw-West op de een of andere manier echter, niet ondanks maar juist dankzij de wrijving, de rauwe randjes. Dat komt door de verschillende groepen die hier naast elkaar leven, en soms ook langs elkaar heen leven of zelfs botsen. Het is niet zo opgepoetst als in de binnenstad. We zijn nu op een punt dat het alleen maar beter kan worden, een opgaande lijn, dankzij de inzet van allerlei mensen, en ook dankzij de tijdgeest. Van Eesteren wilde maatschappelijke problemen ruimtelijk oplossen, de problemen bepaalden de vorm. Zijn geplande stad was van bovenaf opgelegd, maar al snel bleek de maatschappij in rap tempo te veranderen.
Ook de stedelijke vernieuwing was nog behoorlijk opgelegd van bovenaf: van hogerhand werd gedacht in leefstijlen, alles moest ineens vermengen en er moest een nieuw soort mensen komen, met hogere inkomens. Als gevolg hiervan werd ontzettend veel gesloopt en werden hele gemeenschappen uit elkaar getrokken. Door de crisis is dat gelukkig op tijd stilgezet. Nu daalt het stof neer en komt er meer vanuit de mensen zelf. Ze gaan elkaar meer opzoeken, en worden daarbij ook geholpen door bewonersinitiatieven. Denk bijvoorbeeld aan de buurttuinen van Bert Kramer en van de Lucas Community. Kunstenaars en ontwerpers, pioniers bij uitstek, kunnen hierin een stimulerende rol vervullen.
Wat vind jij de mooiste plek in Nieuw-West?
Veel mensen denken bij Nieuw-West alleen maar aan grijs en grauw, maar er is veel meer. Je hebt een heleboel groene buurtjes, op de grens van stad en land, met veel diversiteit en een hele leuke energie. Een zo’n goed bewaard geheim is bijvoorbeeld de Hemsterhuisbuurt: een prachtig buurtje bij de Sloterplas met van die rijtjeshuisjes uit de jaren vijftig, rond grote groene grasvelden. Bijna alsof je in de weilanden zit. Er komen af en toe huizen vrij, van de eerste eigenaren nog en helemaal ingericht in die jaren 50 stijl, wat nu vintage is.
Vlakbij zit sinds kort de culturele broedplaats HW10, in een oude school aan de Hendrik Wijnstraat 10. Deze broedplaats is opgezet door buurtbewoners: met name kunstenaars en andere ondernemende mensen die daar huizen hebben gekocht en zelf verbouwd. Mede door de komst van de broedplaats is het een hele leuke buurt. Iets verderop staat trouwens een prachtig kunstwerk van André Volten, geheel opgebouwd uit zwarte rasterbalken.
Niet ver van de Hemsterhuisbuurt zit De Sloterhof, in de Comeniusstraat. De Sloterhof bestaat uit allemaal strips van hoge zwarte en lagere witte flats uit de jaren vijftig, grotendeels nog in de originele staat en met mooie ornamenten. Het is dichtbij het Sierplein met zijn leuke markt en ook bij het Osdorpplein.
Als je iets zou moeten toevoegen aan Nieuw-West, wat zou dat dan zijn?
Bij de Sloterplas kan nog wel wat meer ontwikkeling komen, wat meer horeca, meer ontmoetingsplekken, met name bij de Oostoever. Een terras met kleine kraampjes, niet zo massaal als Rollende Keukens, maar aantrekkelijk, intiem, kleinschalig. Zodat er ook genoeg ruimte overblijft voor rustzoekers. In New York heb je een mooi voorbeeld: High Line. Dit is een oude goederenspoorlijn die boven de straat loopt en die is omgebouwd tot een stadspark met allemaal losse zitjes, een soort openbaar terras. Datzelfde concept, van een vrij toegankelijk terras, zie je ook in Parijs, in de Jardin du Luxembourg. Met dit in ons achterhoofd hebben wij een reizend terras ontwikkeld, dat meetrok met onze activiteiten, om dat concept hier in Nieuw-West uit te proberen. Dat vind ik, zoals eerder gezegd, zo leuk aan Nieuw-West, dat er nog veel ruimte over is voor spannende plannen en ideeën.
Hoe zie jij de toekomst van Nieuw-West?
De huidige generatie van twintigers en dertigers is hier in Nieuw-West geboren en getogen, en hoewel deze mensen over het algemeen afkomstig zijn uit een andere culturele achtergrond zijn het wél echte Amsterdammers. Zij hebben heel veel energie om iets van hun buurt en van hun leven te maken, en zijn ook echt gehecht aan Nieuw-West. Ze zien vooral de positieve kanten van dit stadsdeel, en naarmate het beter met ze gaat, willen ze in Nieuw-West blijven wonen. Je hebt bijvoorbeeld van die zelfbouwprojecten, zoals het Getijenveld, aan de rand van Geuzenveld. Het zijn voornamelijk mensen van Turkse afkomst, die daar zelfbouwkavels hebben gekocht, mensen die daar zijn opgegroeid en daar ook willen blijven. Hierdoor ontstaat een nieuw gemeenschapsgevoel.
Nieuw-West heeft relatief gezien heel veel broedplaatsen, gemiddeld de meeste per oppervlakte van heel Amsterdam. Dat is een heel goede ontwikkeling, want wat je vaak ziet in de wat mindere wijken: zodra kunstenaars ergens komen werken of wonen dan worden de buurt en de huizen weer aantrekkelijk. Daarom denk ik dat bepaalde buurten, zoals de Hemsterhuisbuurt, heel erg populair gaan worden.
Ook is er veel openbare ruimte, zoals afgesloten binnentuinen, kijkgroen en braakliggende terreinen. Het zou leuk zijn als die ruimte meer vóór en dóór de bewoners gebruikt zou worden, als die publieke ruimte weer meer persoonlijk wordt gemaakt. Actiever gebruik leidt tot meer ontmoetingen en meer binding in de buurt. En door samen aan een prettige buurt te bouwen, kan wederzijds begrip en respect toenemen.
